Buchanan မွတ္တမ္းထဲက Rooinga

ေနဆန္းလြင္ 

RB News 

15.3.2013 

Francis Buchanan ရဲ့မွတ္တမ္းနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး လူအေတာ္ မ်ားမ်ားက ေျပာဆုိ ေရးသားခဲ့တာ ေတြ အ မ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ သုိ႔ေပမဲ့လည္း လုိအပ္တယ္ ထင္လုိ႔ Buchanan ရဲ့မွတ္တမ္းနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဆက္ႏြယ္ တာေတြ စာဖတ္သူမ်ား ဗဟုသုတ ရဖုိ႔ေရးသား လုိက္ပါတယ္။ 

Francis Buchanan ဆုိတာ ဘယ္သူလဲ? 

Dr. Francis Buchanan ဟာ စေကာ္တလန္ လူမ်ဳိး ဆရာ၀န္ တစ္ေယာက္ပါ။ ၁၇၆၂ ခုႏွစ္ မွာ ေမြးဖြား ခဲ့ၿပီး University of Edinburgh မွာ ေဆးပညာ ဆည္းပူးခဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။ သူက အိႏၵိယ ႏုိင္ငံ Bengal Medical Service မွာ ၁၇၉၄ ကေန ၁၈၁၅ အထိ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ ရင္းနဲ႔ ယခု ရခုိင္ ျပည္နယ္ လုိ႔ လူအသိ မ်ားေနတဲ့ အာရ္ကာန္ ေဒသကုိ ေရာက္ရွိခဲ့တယ္။ “A Comparative Vocabulary of some of the languages spoken in the Burma Empire” စာအုပ္ကုိ မွတ္တမ္း အေနနဲ႔ ေရး သားခဲ့ တာ ျဖစ္ပါတယ္။ 

Buchanan မွတ္တမ္းထဲက Rooinga 

The first is that spoken by the Mohammedans, who have been long settled in Arakan, and who call themselves Rooinga, or natives of Arakan. 

ဘာသာျပန္ - ပထမ ဘာသာ စကား ကေတာ့ အာရ္ကာန္မွာ အခ်ိန္ ၾကာျမင့္စြာ အေျခခ် ေနထိုင္ လာခဲ့ျပီး မိမိကုိယ္ မိမိ ရုိအင္ဂါ (သုိ႔မဟုတ္) အာရ္ကာန္ ဇာတိ ခ်က္ျမွပ္ လုိ႔ေျပာၾကတဲ့ မုိဟာမတ္ဒန္ေတြ ေျပာတဲ့ စကားဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။ 

ဒါကေတာ့ Buchanan ရဲ့ စာအုပ္ စာမ်က္ႏွာ ၂၃၇ မွာ ေရးထားတာပါ။ 

မုိဟာမတ္ဒန္ကုိ ျမန္မာလုိ မဟာ ေမဒင္လုိ႔ ေနာက္ပုိင္းသုံးတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ 

ဒီမွာ အေရး ႀကီးဆုံး အခ်က္က မုိဟာမတ္ဒန္ (သုိ႔) ျမန္မာလုိ မဟာေမဒင္ဆုိတာ အစၥလာမ္ဘာသာ ၀င္ေတြ ကို ဆုိလုိတာဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။ 

ရခုိင္ လူမ်ဳိး သမုိင္း ပညာရွင္ ေဒါက္တာ ေအးခ်မ္းက မတ္လ (၁၄) ရက္ေန႔ ရန္ကုန္ MICT Park မွာ ျပဳ လုပ္ ခဲ့တဲ့ Seminar မွာ “ဒီလူေတြ မြတ္စလင္ ျဖစ္တယ္ ဆိုတာ ဘယ္ စာမ်က္ႏွာမွာ ပါလဲ” ဆုိၿပီး ေစာ ဒက တက္ပါတယ္။ ရုိအင္ဂါ လုိ႔ေရးထား တာလည္း ရခုိင္ လူမ်ဳိးကုိ ရည္ညြန္း တာလုိ႔ ေျပာဆုိ သြားပါတယ္။ 

အဲဒီေတာ့ ေဒါက္တာ ေအးခ်မ္းကုိ ကၽြန္ေတာ္ ေျပာခ်င္တာက - 

Dr. Francis Buchanan ေရးထားတဲ့ Mohammedans (ျမန္မာလုိ မဟာေမဒင္) ဆုိတာ ယေန႔ ရခုိင္ ျပည္နယ္မွာ အစၥလာမ္ ဘာသာ ကုိးကြယ္တဲ့ ရုိဟင္ဂ်ာ လူမ်ဳိးကုိ ရည္ညြန္း ျခင္းသာ ျဖစ္ပါတယ္။ 

ယေန႔ ရခုိင္ ျပည္နယ္မွာ ဗုဒၶ ဘာသာ ကုိးကြယ္တဲ့ ရခုိင္ လူမ်ဳိး (ယခင္က ေမာ့ဂ္ လူမ်ဳိး) အေၾကာင္း ကုိ Dr. Francis Buchanan က သူ႔ရဲ့ မွတ္တမ္းမွာ စာမ်က္ႏွာ ၂၂၃ ကေန ၂၂၆ အထိ Yakain (သုိ႔မဟုတ္) Mug ဆုိၿပီး ေသေသ ခ်ာခ်ာ ရွင္းရွင္း လင္းလင္း ေရးထား ပါတယ္။ 

(ဤေဆာင္းပါး ေအာက္တြင္ ပါေသာ Scribd ၌ တင္ထားေသာ PDF ဖုိင္တြင္ ၾကည့္ရွဴ ႏုိင္ပါသည္) 

အဲဒီေတာ့ ေဒါက္တာ ေအးခ်မ္းအေနနဲ႔ Rooinga ဆုိတာ ရခုိင္ လူမ်ဳိး ကုိရည္ညြန္းၿပီး ေရးထားတာ လုိ႔ နား မလည္တဲ့ သူေတြကုိ လိမ္ညာ ေျပာဆုိ ေနျခင္းကုိ ပညာရွင္ တစ္ေယာက္ရဲ့ ဂုဏ္သိကၡာကုိ ထိန္း သိမ္းေသာအားျဖင့္ ရပ္တန္႔ဖုိ႔ လုိပါလိမ့္မယ္။ 

Buchanan မွတ္တမ္းထဲက ရုိဟင္ဂ်ာ စကား 

Buchanan ရဲ့မွတ္တမ္းက အဓိက အားျဖင့္ ဘားမား အင္ပါယာ အတြင္းမွာ ေျပာဆုိတဲ့ ဘာသာ စ ကား ေတြကုိ မွတ္တမ္း တင္ထားျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ 

အဲဒီ မွတ္တမ္းထဲမွာ ယေန႔ ရုိဟင္ဂ်ာ လူမ်ဳိး (အစၥလာမ္ ဘာသာ၀င္၊ မြတ္စလင္) ေတြ ေျပာေနတဲ့ စ ကား ကုိ စာမ်က္ႏွာ ၂၃၈  မွာ မွတ္တမ္းတင္ ထားသလုိ ယေန႔ ရခုိင္ လူမ်ဳိး (ဗုဒၶဘာ သာ ၀င္)  ေတြ  ေျပာေနတဲ့ စကား ကုိလည္း စာမ်က္ႏွာ ၂၂၄ မွာ သီးျခား မွတ္တမ္း တင္ပါတယ္။ 

မွတ္တမ္း တင္ထားတဲ့ ရုိဟင္ဂ်ာ စကား ေတြကေတာ့ - 

(၁) Bel - ေန 

(၂) Sawn - လ 

(၃) Tara - ၾကယ္ 

(၄) Kool - ကမာၻ 

(၅) Pannae - ေရ 

(၆) Auin - မီး 

(၇) Sheel - ေက်ာက္ခဲ 

(၈) Bau - ေလ 

(၉) Jorail - မုိး 

(၁၀) Manush - အမ်ဳိးသား (လူ) 

(၁၁) Meealaw - အမ်ဳိးသမီး 

(၁၂) Gourapa - ကေလး 

(၁၃) Mata ­- ဦးေခါင္း 

(၁၄) Gall - ပါးစပ္ 

မွတ္တမ္း ထဲမွာ ပါတဲ့ အဲဒီစကားေတြက ယေန႔ ရခုိင္ ျပည္နယ္မွာ ေျပာတဲ့ ရုိဟင္ဂ်ာ စကား ဟုတ္/မဟုတ္ ရခုိင္ ျပည္နယ္ကုိ သြားၿပီး မည္သူ မဆုိ ေလ့လာ ႏုိင္ပါတယ္။ 

ရုိဟင္ဂ်ာ စကားက ဘဂၤလီ စကားလား 

Buchanan ရဲ့မွတ္တမ္း ကုိ ၁၇၉၉ ခုႏွစ္မွာ ျပဳစုခဲ့တဲ့ အတြက္ ယေန႔ ရခုိင္ ျပည္နယ္မွာ ရွိတဲ့ ရုိဟင္ဂ်ာ လူမ်ဳိးက ၿဗိတိသွ် ကုိလုိနီ မတုိင္မွီ ကတည္းက ရွိေနတယ္ ဆုိတာ ေျဗာင္လိမ္ၿပီး ျငင္းေနမယ္ ဆုိရင္ ေတာ့ ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ Buchanan ရဲ့မွတ္တမ္းကုိ ဘယ္သူ႔မွ ေဖ်ာက္ပစ္လုိ႔ ရမွာ မဟုတ္ဘူး။ 

ရုိဟင္ဂ်ာဆုိတာဘဂၤလီေတြပါလုိ႔ ေျပာေနသူ ေတြကေတာ့ အမ်ားႀကီးပါ။ ဘယ္သူေတြဘယ္လုိဘဲ ေျပာ  ေျပာ ရုိဟင္ဂ်ာ ဆုိတာ ဘဂၤလီ မဟုတ္ဘူး။ ရခုိင္ ျပည္နယ္မွာ ရုိဟင္ဂ်ာ ေတြနဲ႔ အခ်ိန္ ၾကာၾကာ ေနဖူးသူ တစ္ေယာက္က ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏုိင္ငံကုိ ခဏေလာက္ ေရာက္ဖူးရင္ ခြဲျခားလုိ႔ ရမွာပါ။ 

ရုိဟင္ဂ်ာ စကားကုိ ဘဂၤလီေတြ နားမလည္ သလုိ ဘဂၤလီ စကားကုိလည္း ရုိဟင္ဂ်ာ ေတြနားမလည္ ပါ။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ စစ္တေကာင္း ေဒသမွာ ေျပာတဲ့ စကားက ရုိဟင္ဂ်ာ စကားနဲ႔ တူတယ္ -စစ္တေကာင္း သားေတြလုိ႔လည္း စြပ္စြဲမႈ ေတြရွိ ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ ေသခ်ာ ေျပာပါမယ္။ စာေရး ေနတဲ့ ကၽြန္ေတာ္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏုိင္ငံကုိ ေရာက္ဖူး ပါတယ္။ ကုိယ္တုိင္ ရုိဟင္ဂ်ာ ျဖစ္လုိ႔ ရုိဟင္ဂ်ာနဲ႔ ဘဂၤလီ ဘာေတြ ကြာလဲ ဆုိတာ ကုိယ္တုိင္ သုေတသနေတြ အမ်ားႀကီး လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ 

ဗမာ စကားနဲ႔ ရခုိင္ စကား တူသလား? 

တကယ္ေတာ့ လုံး၀ မတူပါဘူး။ ဥပမာ ျပပါရေစ - 

- ရခုိင္လုိ “ဇာလား ဖုိ႔ေလ” အဲဒါကုိ ဗမာလုိ ဘာသာျပန္ ရင္ “ဘယ္သြား ဖုိ႔လဲ”

- ရခုိင္လုိ “သူပုန္ ပီးေလ” အဲဒါကုိ ဗမာလုိ ဘာသာျပန္ ရင္ “ဆပ္ျပာ ေပးေလ”

အဲဒီလုိပါဘဲ။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏုိင္ငံ စစ္တေကာင္း ေဒသမွာ သုံးတဲ့စကားနဲ႔ ရုိဟင္ဂ်ာစကား အဲဒီလုိ ကြဲျပား ပါတယ္။ 

- ရုိဟင္ဂ်ာလုိ “ေဂၚမ္ အာေစာနဲ” အဲဒါကုိ စစ္တေကာင္း ေဒသမွာ “ဘာေလာ အာစန္” ဗမာလုိ ဘာသာျပန္ ရင္ေတာ့ “ေနေကာင္းလား” 

- ရုိဟင္ဂ်ာလုိ “ကီရာန္ ေဒၚရ္” အဲဒါကုိ စစ္တေကာင္း ေဒသမွာ “ကီဖာဂုိက္ သုိလုိက္ဂ္ ေဂါ” ဗမာလုိ ဘာသာျပန္ ရင္ေတာ့ “ဘာခ်က္ေနလဲ” 

အဲဒီလုိ ကြာပါတယ္။ ဗမာ စကားနဲ႔ ရခုိင္ စကားမွာ အခ်ဳိ႕ တူညီ တာရွိ သလုိ ရုိဟင္ဂ်ာ စကားနဲ႔ စစ္တ ေကာင္း ေဒသ စကားမွာလည္း တူညီတာ ေတြရွိ ပါတယ္။ 

အဲဒီေတာ့ ေျပာခ်င္တာက ရုိဟင္ဂ်ာ ဆုိတာ ရုိဟင္ဂ်ာ ပါဘဲ။ ေဒါက္တာ ေအးခ်မ္းရဲ့ ပုဂၢလိက အခြင့္ အေရးအရ ရုိဟင္ဂ်ာကုိ လက္မခံဘူးလုိ႔ ေျပာပုိင္ခြင့္ ရွိပါတယ္။ ဒါက Freedom of Expression ပါ။ ကၽြန္ေတာ္လည္း ရခုိင္ကုိ လက္မခံဘူး - ေမာ့ဂ္ ကုိဘဲ လက္ခံတယ္လုိ႔ ေျပာခ်င္ရင္ ေျပာလုိ႔ ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ရခုိင္ေတြက ေမာ့ဂ္လုိ႔ ေခၚတာ မႀကဳိက္တဲ့ အတြက္ ကၽြန္ေတာ္ မေခၚဘူး။ ဒါကေတာ့ လူမ်ဳိးစု တစ္စုရဲ့ ဆႏၵကုိ ကၽြန္ေတာ္ ေလးစားလုိ႔ပါ။ 

သုိ႔ေသာ္ ရွိတဲ့မွတ္တမ္းကုိ လိမ္ညာ ၀ါဒျဖန္႔တာ ကေတာ့ ပါရဂူဘြဲ႔ရ ပါေမာကၡ တစ္ေယာက္ အေနနဲ႔ ရွက္သင့္ ပါတယ္။

A Comparative Vocabulary of some of the languages spoken in the Burma Empire by Dr. Francis Buchanan