တရုတ္ျပည္၊ စင္းက်န္းနယ္မွ မ်ဳိးျဖဳတ္သုတ္သင္မႈ (ဘာသာျပန္ ေဆာင္းပါး)

ဇူလိုင္- ၅ ၊ ၂၀၁၃
M-Media

“ တရုတ္ျပည္က လုပ္ရပ္တစ္ခ်ဳိ႕ဟာလည္း မ်ဳိးျဖဳတ္သုတ္သင္မႈ အသြင္ေဆာင္ေနပါတယ္။ အဲ့ဒါကို Genocide ကလြဲၿပီး ေဖာ္ျပလို႕ရတဲ့ တျခားစကားလံုး မရိွဘူး ” လို႕ တူရကီ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ သြိဳင္ယစ္ဘ္ အာဒိုဂန္ ဆိုလိုက္ပါတယ္။ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္ ၅ ရက္ အေရးအခင္းကာလအတြင္း စင္းက်န္းျပည္နယ္သားေတြအေပၚ ဆက္ဆံျပဳမူခဲ့တဲ့ တရုတ္အာဏာပိုင္မ်ားရဲ႕ ေပၚလစီကို ရည္ၫႊန္းေျပာဆိုျခင္းျဖစ္တယ္။

စင္းက်န္းနယ္၊ ဥဂါးရ္ျပည္သူေတြအေပၚ ၂၀၀၉ ကိုင္တြယ္မႈနဲ႕ပတ္သက္ၿပီး အလားတူမွတ္ခ်က္မ်ဳိးကို သမိုင္းေၾကာင္းအရ ျပန္ေကာက္ၾကည့္ယင္ မ်ဳိးျဖဳတ္သုတ္သင္မႈဟာ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၆၀ ေက်ာ္ကတည္းက စတင္ခဲ့တာပါ။

၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ကြန္ဗင္းရွင္း၊ အခန္း ၂၊ မ်ဳိးျဖဳတ္သုတ္သင္မႈဆိုင္ရာကာကြယ္ေရးႏွင့္အေရးယူျခင္းက႑မွာ မ်ဳိးျဖဳတ္သုတ္သင္မႈ – Genocide ကို “ ႏိုင္ငံသား သို႕မဟုတ္ လူမ်ဳိးစု သို႕မဟုတ္ လူမ်ဳိးႏြယ္ သို႕မဟုတ္ ဘာသာေရး အုပ္စုတစ္ရပ္ရပ္အေပၚ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းျဖစ္ေစ၊ သိမ္းက်ဳံး၍ျဖစ္ေစ ပ်က္စီးေအာင္ ရည္ရြယ္ေဆာင္ရြက္ျခင္း ” ဆိုၿပီး အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုထားပါတယ္။

တစ္ဆက္တည္းမွာဘဲ အဲ့ဒီရည္ရြယ္ေဆာင္ရြက္မႈ အထေျမာက္ေစတဲ့ အေျခအေနႏွစ္ရပ္ကိုလည္း ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
(က) အုပ္စုတစ္စုရဲ႕ဘ၀အေနအထားေတြအေပၚ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းျဖစ္ေစ အားလံုးကိုျဖစ္ေစ တမင္သက္သက္အားျဖင့္ ရုပ္ပိုင္းအရ ပ်က္စီးဆံုးရံႈးေအာင္ တြက္ခ်က္ႀကံေဆာင္တာ
(ခ) အုပ္စု၀င္ေတြကို သတ္ျဖတ္တာ

တရုတ္ႏိုင္ငံကို လူမ်ဳိးအႏြယ္၀င္အုပ္စု ေပါင္း ၅၆ မ်ဳိးနဲ႕ ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္ခဲ့တာျဖစ္တယ္။ အစိုးရရဲ႕စာရင္းဇယားအရ တရုတ္ျပည္လူဦးေရ သန္း ၁၂၀0 အနက္ ၉၁.၆ % က ဟန္လူမ်ဳိးေတြျဖစ္တယ္။ လူနည္းစု၀င္ ဥဂါးရ္မြတ္စ္လင္မ္ေတြက ပဥၥမေျမာက္ လူဦးေရအမ်ားဆံုး နဲ႕ ၈.၅ သန္း၀န္းက်င္ ရိွၾကတယ္လို႕ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္ ေနာက္ဆံုးေကာက္ယူစာရင္းအရ သိရတယ္။

ကီလိုမီတာ ၁.၆၆ သန္းပတ္လည္က်ယ္၀န္းတဲ့ စင္းက်န္းနယ္မွာ ဒုတိယအႀကီးဆံုး ေရနံသိုက္ႀကီးရိွတယ္။ တန္ခ်ိန္ေပါင္း ၂၇.၄ သန္းကို ထုတ္လုပ္ေပးႏိုင္တယ္။

၂၀၁၀ ခုႏွစ္အတြင္း သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕တန္ခ်ိန္ေပါင္း သန္း ၆၀ အထိ ထုတ္ႏိုင္ခဲ့တယ္လို႕ ခန္႕မွန္းၾကတယ္။ သတၳဳအမ်ဳိးအစားေပါင္း ၁၃၈ မ်ဳိးထဲက – တန္ခ်ိန္ေပါင္း ၂.၁၈ ထရီလီယံ ေက်ာက္မီးေသြးသိုက္ကို ပိုင္ဆိုင္တဲ့ေဒသပါ။

ပထ၀ီ၀င္အေနအထားအရ သယံဇာတေပါၾကြယ္္ၿပီး၊ အႀကီးဆံုး တာရင္မ္ျမစ္ႀကီးအပါအ၀င္ ေဒသတြင္းမွာ ျမစ္ေပါင္း ၃၀၀ ေက်ာ္နဲ႕ အႀကီးမားဆံုး ေရၾကည္ကန္အပါအ၀င္ ေရကန္ႀကီးေပါင္း ၁၀၀ ရိွတယ္။ ေရခံေျမခံေကာင္းၿပီး က်ယ္၀န္းလွတဲ့အတြက္ စိုက္ပ်ဳိးေရးထုတ္ကုန္မ်ဳိးစံုကိုလည္း ျပည္ပကို တင္ပို႕ႏိုင္ၾကတယ္။

ထပ္ဆိုရယင္ မြန္ဂိုလိယား၊ ရုရွ၊ ကာဇက္စတန္၊ ကာဂ်စၥတန္၊ တာဂ်ီကစၥတန္၊ အာဖဂန္နစၥတန္၊ ပါကစၥတန္၊ အိႏိၵယ ႏိုင္ငံရွစ္ခုနဲ႕ နယ္နမိတ္ခ်င္းထိစပ္ေနတဲ့အတြက္လည္း တရုတ္ျပည္ကုန္းတြင္းပိုင္းအတြက္ အဓိကျပဴတင္းေပါက္တစ္ခု ျဖစ္ေနတယ္။

ေဖာ္ျပထားမႈေတြအပါအ၀င္ အျခားေသာအခ်က္အလက္မ်ားေၾကာင့္ စင္းက်န္းျပည္နယ္ဟာ တရုတ္ကြန္ျမဴနစ္အစိုးရ အဖို႕ အလြန္အေရးပါတဲ့ မဟာဗ်ဴဟာေဒသလို႕ ဆိုရပါမယ္။ ဒါေၾကာင့္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ကတည္းကစၿပီး ႏိုင္ငံေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဘာသာေရး၊ လူဦးေရတိုးပြားႏႈန္း အပါအ၀င္ အရာအားလံုးကို တစ္ဖက္စြန္းေရာက္ မူ၀ါဒေတြခ်မွတ္လို႕ ၾကမ္းတမ္းျပင္းထန္တဲ့အေရးယူျခင္းနဲ႕အတူ ၿငိမ္၀ပ္ေအာင္ ကိုင္တြယ္ထိန္းခ်ဳပ္ထားခဲ့တာျဖစ္တယ္။

ကြန္ျမဴနစ္ႏိုင္ငံထဲ တစ္သားတည္းက်ေအာင္ သြတ္သြင္းမရတဲ့ အဓိကအတားအဆီးႀကီးတစ္ရပ္က မားမားမတ္မတ္ ရိွေနတယ္။ အဲ့ဒါကေတာ့ ဥဂါးရ္လူမ်ဳိးစုတို႕ရဲ႕ တမူထူးျခားကြဲျပားလွတဲ့ ယဥ္ေက်းမႈ ပါဘဲ။ ဒီေဒသက အစၥလာမ္သာသနာကို ေအဒီ ၆၇၅ ကတည္းက ထိေတြ႕မႈရိွလာခဲ့တဲ့အတြက္ ဥဂါးရ္ယဥ္ေက်းမႈဟာ အလြန္ခိုင္မာအျမစ္တြယ္ထားၿပီး ျဖစ္တယ္။

ခ်င္မင္းဆက္ တရုတ္မန္ခ်ဳးအင္ပါယာက အေရွ႕တာကစၥတန္ကို ၁၈၈၄ ခုႏွစ္မွာ အဓမၼက်ဴးေက်ာ္သိမ္းပိုက္ၿပီး စင္းက်န္း(ရွင္းက်န္း) အျဖစ္ အမည္ေျပာင္းလိုက္တယ္။ အဲ့ဒီအခ်ိန္ကစၿပီး တရုတ္တို႕ရဲ႕ေဒသတစ္ခုလံုးကိုထိန္းခ်ဳပ္လိုမႈအေပၚ ဥဂါးရ္တို႕ရဲ႕ခုခံမႈဟာ မၾကာခဏဆိုသလုိ ျဖစ္ေပၚေနခဲ့တာပါဘဲ။ ၁၉၄၄ ခုႏွစ္မွာတည္ေထာင္လိုက္တဲ့ အေရွ႕တာကစၥတန္သမၼတႏိုင္ငံကို ပီကင္းက ၿဖိဳလဲႏိုင္လိုက္တဲ့ အခ်ိန္အထိ ျဖစ္ပြားခဲ့ရတယ္။

၁၉၄၉ ခုႏွစ္ကစၿပီး ဟန္တရုတ္ေတြဟာ ၆ % ကေန ၄၀ %အထိ တိုးပြားခဲ့တယ္လို႕ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္ တရား၀င္စာရင္းက ဆိုတယ္။ ေဒသတြင္း လူဦးေရကို အေျပာင္းအလဲလုပ္ဖို႕အတြက္ တရုတ္အစိုးရက ဟန္လူမ်ဳိးေတြကို ဒီေဒသထဲ အစီအစဥ္ရိွရိွ သြတ္သြင္းခဲ့တယ္။ ၿပီးေတာ့ စင္းက်န္းကေန ဥဂါးရ္ေတြကို ေမာင္းထုတ္ႏိုင္ေရးအတြက္ ဘ၀ရပ္တည္မႈ အေျခအေနေတြကို ခက္ခဲၾကမ္းတမ္းေအာင္ ဖန္တီးခဲ့ၾကတယ္။

ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာခ်ည့္နဲ႕ေအာင္ ပ်က္ရာပ်က္ေၾကာင္း တမင္ႀကံစည္မႈမ်ား
—————————————————————————
ေျပာင္း၀င္လာၾကတဲ့ ဟန္လူမ်ဳိးေတြဟာ သြားလာေရး၊ အိုးအိမ္ နဲ႕ အာမခံကိစၥေတြမွာ အၿမဲလိုလို အခမဲ့ခံစားခြင့္ ရၾကတယ္။ ဒါ့အျပင္ အလုပ္အကိုင္ရွာေဖြဖို႕နဲ႕စီးပြားေရးလုပ္ကိုင္ႏိုင္ဖို႕ အစိုးရဖက္က ကူညီေပးၾကတယ္။ စင္းက်န္းရဲ႕ ၿမိဳ႕ေတာ္ အူရြမ္ကီ မွာရိွတဲ့ အစိုးရလက္ေအာက္အလုပ္သမားဌာနမွ ေၾကျငာခ်က္တစ္ခုကိုၾကည့္လိုက္ပါ “ ရံုးတြင္း ၀န္ထမ္းတစ္ဦး အလိုရိွသည္၊ အသက္ ၁၈ မွ ၄၀ ႏွစ္အတြင္းျဖစ္ရမည္၊ အထက္တန္းေအာင္လက္မွတ္ရၿပီးသူ ျဖစ္ရမည္၊ ဟန္လူမ်ဳိးမ်ားအတြက္သာ ” တဲ့။ (LATimes, July 11)

စင္းက်န္းမွာ ဥဂါးရ္လူမ်ဳိးအလုပ္သမား ၁.၅ သန္းေလာက္က အလုပ္လက္မဲ့ ျဖစ္ေနၾကတယ္။ Amnesty ရဲ႕ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္၊ ဧၿပီလအစီရင္ခံစာအရ တရုတ္ျပည္ဥဂါးရ္တိုင္းရင္းႏြယ္ေတြဟာ ဟာရွာ hashar အမည္ရိွ စံနစ္တစ္ခုေအာက္မွာ ဒုကၡေရာက္ၾကရတယ္။ လယ္သမားမိသားစုအိမ္တိုင္းက တစ္ဦးစီကို လုပ္ခမရရိွတဲ့ စိုက္ပ်ဳိးေရး၊ အေျခခံတည္ေဆာက္ေရး နဲ႕ အျခားအမ်ားျပည္သူဆိုင္ရာလုပ္ငန္းခြင္ထဲ အတင္းအဓမၼ ပို႕ေဆာင္ခဲ့ၾကတယ္။ ရံဖန္ရံခါ တစ္ႏွစ္အတြင္း အႀကိမ္ႀကိမ္ ခိုင္းေစခံၾကရတယ္။

လုပ္အားခ တစ္ျပားမွမရ၊ ေနစရာအခန္း သို႕မဟုတ္ တန္းလ်ားအေဆာင္ မေပးတဲ့အျပင္ ကိုယ့္စားရိတ္နဲ႕ကိုယ္ အကုန္က်ခံသြားလာေစခဲ့တယ္။ ေျမကြက္လပ္ဟင္းလင္းျပင္မွာ အိပ္စက္ၾကရတယ္၊ အသင့္စားေခါက္ဆြဲေတြကို အလုပ္ၾကမ္းလုပ္တဲ့ေန႕ရက္ေတြကလြဲၿပီး ဘာမွမစားေသာက္ၾကရဘူးလို႕ လူမ်ားစြာက ဆိုပါတယ္။ (Amnesty)

ရိွပါေသးတယ္။ လူမႈ-စီးပြားဆိုင္ရာ ဘက္ညီမွ်တမႈ ရိွမေနတာကိုလည္း အခ်က္တစ္ရပ္အျဖစ္ ထင္ထင္ရွားရွား ေတြ႕ရတယ္။ စင္းက်န္းမွာ လာၿပီးအေျခစိုက္တဲ့ ဟန္တရုတ္လူမ်ဳိးေတြထက္ ဥဂါးရ္လူမ်ဳိးေတြက ပ်မ္းမွ်အားျဖင့္ ဘ၀ေျပလည္မႈ ၁၀ ႏွစ္စာေလာက္ က်န္ရစ္ေနခဲ့တာပါဘဲ။ (Human Rights Watch)

“ အစိုးရက ဥဂါးရ္လူမ်ဳိးေတြကို သူတို႕ရဲ႕ကၽြန္အျဖစ္ ဇာတ္သြင္းခ်င္ေနၾကတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕လူမ်ဳိးေတြ ကြယ္ေပ်ာက္သြားဖို႕ကိုလည္း သူတို႕က လုိလားေနၾကတယ္ ” ဟု အူရြမ္ကီရိွ အထည္ကုန္သည္တစ္ဦးက Christian Science Monitor ကို ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ (CSMonitor)

ဘာသာေရးရပ္တည္မႈအား တိုက္ခိုက္ျခင္း

စင္းက်န္းမွာရိွတဲ့ ဟန္လူမ်ဳိးေတြအေပၚ စီးပြားေရးမ်က္ႏွာသာေပးမႈဆိုတာလည္း ဥဂါးရ္လူမ်ဳိးစုရဲ႕ဘာသာေရး၊ ယဥ္ေက်းမႈလြတ္လပ္ခြင့္ေတြကို ၾကမ္းၾကမ္းတမ္းတမ္း ခ်ဳပ္ျခယ္မႈနဲ႕အတူ ဒြန္တြဲထားၾကတယ္။

ဥဂါးရ္ေတြရဲ႕လူမ်ဳိးေရးရပ္တည္ခ်က္ထဲမွာ အစၥလာမ့္အေရာင္က ခိုင္ခုိင္မာမာရိွေနေၾကာင္း သိတဲ့အတြက္ အစၥလာမ္ကို အျမစ္လွန္ႏိုင္ေအာင္ တရုတ္အစိုးရက အျပင္းအထန္ ၿဖိဳလဲေနျခင္းျဖစ္တယ္။ သီးျခားရပ္တည္လိုသူမ်ားလို႕ အစိုးရက မိမိဖာသာေတြးထင္ထားသူမ်ားအတြက္ ဘာေျခကုပ္မွမရိွေအာင္ ရည္ရြယ္တာေလ။

အဖြဲ႕အစည္းကေန လူပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးခ်င္းအဆင့္အထိ ဘာသာေရးႏွိပ္ကြက္မႈေတြ ျပဳလုပ္ေစတယ္။

၂၀၀၁ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလမွာ စာသင္ေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းနဲ႕ကပ္လ်က္တည္ရိွတဲ့ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းတစ္ခုကို မခိုင္မာတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္နဲ႕ ေကာ္ေဇာစက္ရံုအျဖစ္ ေျပာင္းလဲ ပစ္လိုက္ေၾကာင္း စင္းက်န္းက ဥဂါးရ္ေတြအေပၚ ဘာသာေရးဖိႏိွပ္မႈနဲ႕စပ္လ်ဥ္းၿပီး HRW အစီရင္ခံစာက ေဖာ္ျပခဲ့တယ္။

တစ္ႏွစ္လြန္ၿပီးေနာက္ စင္းက်န္းတရုတ္အာဏာပိုင္မ်ားက ေဒသတြင္းမွာ ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းေဆာက္လုပ္ခြင့္ အလ်ဥ္းမရိွေတာ့ဘူးလို႕ တရား၀င္ပိတ္ပင္လုိက္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ဆင့္ တက္ၿပီး ရာနဲ႕ခ်ီတဲ့ ဘာသာေရးက်မ္းဂန္ေတြ၊ တိတ္ေခြေတြကို သိမ္းယူခဲ့ယံုမက ဘာသာေရးအေဆာက္အဦးေတြကိုလည္း ရွင္းလင္းဖ်က္ဆီးလိုက္ၾကတယ္။

အစိုးရ၀န္ထမ္းမြတ္စ္လင္မ္မ်ားဟာ ၀တ္ျပဳျခင္း၊ ဥပုသ္သီလေစာင့္ျခင္း စတဲ့ ဘာသာေရးက်င့္ရပ္တစ္ခုခုကို ျပဳလုပ္တာနဲ႕ အလုပ္ျပဳတ္ဖို႕ေသခ်ာသေလာက္ ျဖစ္သြားရတဲ့အထိပါဘဲ။ ဒါဟာ စင္းက်န္းက မြတ္စ္လင္မ္ေတြရဲ႕ ေန႕တစ္ဓူ၀ဘ၀ျဖတ္သန္းမႈကို လွစ္ဟျပသေနျခင္းျဖစ္တယ္။

ေသာၾကာေန႕မွာဆိုယင္ မြတ္စ္လင္မ္ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားေတြကို ေက်ာင္းထဲကေပး မထြက္ဘဲ ေက်ာင္းထဲမွာသာ ေန႕လည္စာ စားခိုင္းတယ္။ ေသာၾကာေန႕၀တ္တက္မႈ မလုပ္ႏိုင္ေအာင္ တားဆီးပိတ္ပင္တဲ့ အဓမၼမႈတစ္ခုေပါ့။ တစ္ခါ အသက္ ၁၈ ႏွစ္ေအာက္ မြတ္စ္လင္မ္ကေလးငယ္ေတြကို ဗလီ၀တ္ေက်ာင္းသြားခြင့္ မျပဳဘူး။ ဘာသာေရးပညာသင္ၾကားခြင့္လည္း မေပးၾကဘူးလို႕ Amnesty အစီရင္ခံစာက ေဖာ္ျပခဲ့တယ္။

စင္းက်န္းဥဂါးရ္ျပည္နယ္ဥပေဒ အခန္း ၁၄ မွာ ထည့္သြင္းထားတဲ့ လူနည္းစုျပည္နယ္မ်ားအားကာကြယ္ေရး(ႏွိပ္ကြက္ေရး)ဥပေဒပါစည္းမ်ဥ္းမ်ားဟာ တရုတ္ျပည္တြင္းထဲမွာလည္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့ၾကတယ္။ အဲ့ဒါကေတာ့ – မိဘေတြ၊ တရား၀င္အုပ္ထိန္းသူေတြဟာ လူနည္းစု၀င္ကေလးေတြကို ဘာသာေရးေဆာင္ရြက္မႈမ်ားမွာ ပါ၀င္ခြင့္ မျပဳရဘူး ဆိုတဲ့အခ်က္ ျဖစ္တယ္။

၂၀၀၉ ခုႏွစ္မွာထုတ္ျပန္တဲ့ Amnesty ေနာက္ထပ္အစီရင္ခံစာထဲမွာ ယူနန္ျပည္နယ္၊ ေဟြ မြတ္စ္လင္မ္)ရပ္၀န္းထဲ ေနထိုင္ၿပီး ပညာသင္ၾကားေနၾကတဲ့ အသက္ ၈ ႏွစ္က ၁၄ ႏွစ္ၾကားကေလးေတြကို ရဲေတြက ဖမ္းဆီးၿပီး ပိုင္က်ားဟူ အက်ဥ္းေထာင္ထဲ ထိန္းသိမ္းခ်ဳပ္ေႏွာင္လိုက္ၾကတယ္။ တတ္စြမ္းႏိုင္တဲ့မိဘမ်ားက တစ္ဦးကို ေဒၚလာ ၃၁၄၀ နဲ႕ ေရြးယူတဲ့အတြက္ ကေလးငယ္ ၁၀ ဦးလြတ္ေျမာက္သြားတယ္။ ေငြေပးမေရြးယူႏိုင္ၾကတဲ့ မိဘမ်ားကိုေတာ့ ဘာသာေရးအလုပ္ကို တရားမ၀င္ေဆာင္ရြက္မႈနဲ႕ သူတို႕ကေလးေတြကို စီရင္သြားမယ့္အေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့တယ္လို႕ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ (Amnesty)

စင္းက်န္းျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္းက မြတ္စ္လင္မ္အမ်ဳိးသမီးေတြဟာ ဦးေခါင္းၿခံဳလႊာ(ဟိဂ်ာ့ဗ္)ကို စြန္႕ဖို႕ ျငင္းဆန္ယင္ တရုတ္အာဏာပိုင္မ်ားက ဒဏ္ေငြ ေဒၚလာ ၃၆၀ ေပးေဆာင္ခိုင္းတယ္လို႕ ျပည္တြင္းသတင္းဌာနမ်ားက ဆိုပါတယ္။ အဲ့ဒီ ဒဏ္ေငြပမာဏဟာ ဥဂါးရ္လယ္သမားတစ္ဦးရဲ႕ ငါးႏွစ္စာ၀င္ေငြနဲ႕ ညီမွ်ေနပါတယ္။ (uygur.org)

လူမ်ဳိးစု၀င္မ်ားအား သတ္ျဖတ္ျခင္း

ႏ်ဴကလိယတိုးျမွင့္ေဖာ္ေဆာင္ေရးအစီအစဥ္အရ တရုတ္အာဏာပိုင္မ်ားဟာ စင္းက်န္းနယ္၊ ေလာ့ပ္ႏူးရ္မွာ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္ကတည္းက ႏ်ဴကလိယစမ္းသပ္မႈ ၄၃ ႀကိမ္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၿပီးျဖစ္တယ္။ ၁၉၈၀ ခုႏွစ္တိုင္ေအာင္ ဟင္းလင္းျပင္ေလထုထဲစမ္းသပ္မႈက ၂၃ ႀကိမ္အထိရိွခဲ့တယ္။ ဗဟိုကြန္ျမဴနစ္အစိုးရက ဒီစမ္းသပ္မႈေတြ အဆံုးသတ္ၿပီျဖစ္ေၾကာင္း ၁၉၉၆ ခုႏွစ္မွာ ေၾကျငာခဲ့တယ္။ (GreenPeace)

ေလထုဟင္းလင္းျပင္အတြင္း ႏ်ဴကလိယစမ္းသပ္ျခင္းက ကင္ဆာေရာဂါ၊ အဂၤါမစံုကေလးငယ္ေမြးဖြားမႈ နဲ႕ အခ်ိန္မတန္မီ မီးဖြားၿပီး အေသေမြးဖြားမႈတို႕ကို ျဖစ္ေပၚျပန္႕ပြားေစပါတယ္။

၁၉၆၄ ခုႏွစ္ကတည္းက ေလာ့ပ္ႏူးရ္ (Lop Nor)မွာ တရုတ္ေတြရဲ႕စမ္းသပ္မႈေၾကာင့္ ေပၚထြက္လာတဲ့ ေရဒီယိုသတၱိၾကြမႈ ပမာဏ ကို ” Radioactive Heaven and Earth ” စာအုပ္မွာ အေသးစိပ္ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အဲ့ဒီစာအုပ္ကို ၁၉၉၁ ခုႏွစ္က ႏ်ဴကလိယစစ္ပြဲတားဆီးေရး (Prevention of Nuclear War – IPPNW) အတြက္ ႏိုင္ငံတကာရူပေဗဒပညာရွင္မ်ားမွ ေရးသားထုတ္ေ၀ခဲ့ၾကတာပါ။

Lop Nur ေဒသထဲ ေလထုအတြင္း ႏ်ဴကလိယစမ္းသပ္မႈေၾကာင့္ ထြက္ရိွလာတဲ့ ပလူတိုနီယံ-၂၃၉ အေလးခ်ိန္ပမာဏဟာ စုစုေပါင္း ၄၈ ကီလုိဂရမ္နီးပါးရိွတယ္လို႕ ခန္႕မွန္းထားၾကတယ္။ ပလူတိုနီယံ-၂၃၉ တစ္ဂရမ္ရဲ႕ အပံုတစ္သန္းပံုတစ္ပံုေလာက္ ရွဴရိႈက္မိတာနဲ႕ ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္လာႏိုင္ေၾကာင္း IPPNW ကဆိုထားတယ္။

ဒါ့အျပင္ စထရြန္တီယမ္-၉၀ ယူနစ္ေပါင္း ၁.၃ သန္းကလည္း ေလထုထဲ ပ်ံ႕ႏွံ႕သြားၿပီျဖစ္တယ္။ စထရြန္တီယမ္-၉၀ က အရိုးထဲအထိ ၀င္ေရာက္ၿပီး လူ႕ခႏၶာကိုယ္ထဲ ခိုေအာင္းလို႕ ကာလအတန္ၾကာေအာင္ ေရဒီယိုသတၱိၾကြမႈကို ျဖစ္ေပၚေစတတ္ပါတယ္။

အျပင္းစား ရိုက္ခ်ဳိးခ်က္

၁၉၉၆ ခုႏွစ္မွာ တရုတ္ဗဟိုအစိုးရက မိမိတို႕ခြင့္မျပဳတဲ့ ဘာသာေရးေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြ နဲ႕ (မိမိဖာသာထင္ျမင္သတ္မွတ္ထားတဲ့) သီးျခားဆန္မႈေထာက္ခံသူေတြကို ပစ္မွတ္ထားဦးတည္ၿပီး ျပင္းျပင္းထန္ထန္ က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ ရိုက္ခ်ဳိးမယ့္အေၾကာင္း ေၾကျငာခဲ့တယ္။ အဲ့ဒီ ကမ္ပိန္းအမည္က “Strike Hard” (Yan Da) လုိ႕ ေခၚတယ္။

စင္းက်န္းမွာ ဘာသာေရးနဲ႕ယဥ္ေက်းမႈေရးရာမ်ားအေပၚ အစိုးရရဲ႕တင္းၾကပ္ကန္႕သတ္မႈမ်ားကို ယီနင္းၿမိဳ႕ခံမ်ားစြာက ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ကန္႕ကြက္ဆႏၵျပခဲ့ၾကတယ္။ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလအတြင္းမွာပါ။ ဒါေပမယ့္ လံုၿခံဳေရးတပ္ဖြဲ႕၀င္ေတြက ရက္ရက္စက္စက္တုန္႕ျပန္ခဲ့ၾကတယ္။ လက္နက္မဲ့ဆႏၵျပသူေတြကို ပစ္ခတ္ခဲ့ၾကရာမွာ တရား၀င္မွတ္တမ္းမ်ားအရ လူ ၁၀ ဦးေသဆံုးၿပီး ၁၉၈ ဦးဒဏ္ရာရခဲ့တယ္။ လူေပါင္း ၅၀၀ အထိ အဖမ္းခံလိုက္ရတယ္။

၂၀၀၀ ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာလမွာ ထိပ္တန္းေခါင္းေဆာင္ျဖစ္တဲ့ Zhu Rongji က တရုတ္ျပည္ရဲ႕ညီညြတ္ေရး နဲ႕တည္ၿငိမ္ေရးထိပါးမႈအႏၱရာယ္ေတြကို ရင္ဆိုင္ဖို႕အတြက္ စင္းက်န္းနယ္ထဲမွာ “သံလက္သီး”တစ္လံုး ပစ္သြင္းဖို႕ လိုအပ္လာၿပီဆိုၿပီး ေၾကျငာခဲ့တယ္။

၂၀၀၈ ခုႏွစ္မွာ ဥဂါးရ္ခြဲထြက္ေရးသမားေတြရိွေနတယ္ဆိုတဲ့ မတရားစြပ္စြဲခ်က္နဲ႕ အာဏာပိုင္မ်ားက ဥဂါးရ္လူမ်ဳိးေတြကို ရွင္းလင္းဖို႕ အၾကမ္းကိုင္လုပ္ရပ္မ်ားစြာကို ဆက္တိုက္က်ဴးလြန္ခဲ့ၾကတယ္။ ၾသဂုတ္လ ၁၄ ရက္ေန႕မွာ စင္းက်န္းဥဂါးရ္ေဒသ တရုတ္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီအတြင္းေရးမွဴး ၀မ္လီကြမ္းက “ေသျခင္းနဲ႕ရွင္ျခင္း ႀကိဳက္ရာေရြး”ဆိုၿပီး ေၾကျငာခဲ့တယ္လို႕ Amnesty ရဲ႕ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ဧၿပီလအစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားတာေတြ႕ရတယ္။

၂၀၀၉ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၅ ရက္မွာေတာ့ ဥဂါးရ္လူမ်ဳိးေတြက တစ္ဖက္၊ ဟန္လူမ်ဳိးနဲ႕ရဲတပ္ဖြဲ႕၀င္ေတြကတစ္ဖက္ တိုက္ခိုက္မႈေတြ ျဖစ္ပြားလာခဲ့တယ္။ ေသဆံုးသူ ၁၈၆ ဦး၊ ဒဏ္ရာရသူ ၁၆၀၀ နဲ႕ ဖမ္းဆီးထိန္းသိမ္းခံရသူ ၁၄၀၀ ဦး အထိ ရိွခဲ့တယ္။

တရုတ္အစိုးရအေနနဲ႕ ေဒသတြင္းမွာ အၾကမ္းဖက္၀ါဒေတြ ထိုးေဖာက္၀င္ေရာက္လာမွာကို စိုးရိမ္ေနရ ၿပီျဖစ္တယ္။ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕အခြင့္အေရးကို အျပည့္အ၀ကာကြယ္ေပးဖို႕ နဲ႕ တရားဥပေဒစိုးမိုးဖို႕ ကိုင္တြယ္သြားရပါမယ္။

တစ္ၿပိဳင္နက္တည္းမွာဘဲ အေရွ႕တာကစၥတန္ ျဖစ္တဲ့ စင္းက်န္းနယ္မွာ ကိုယ္ပိုင္ယဥ္ေက်းမႈ နဲ႕ ဘာသာေရးက်င့္သံုးခြင့္ကို ဥပေဒျပဳေပးရပါမယ္။

တရုတ္ရဲ႕ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္မွာရိွေနလင့္ကစား စင္းက်န္းဥဂါးရ္ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေဒသ အျဖစ္ တရား၀င္ အသိအမွတ္ျပဳရမွာပါ။ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာလူ႕အခြင့္အေရးနဲ႕အညီ လြတ္လပ္စြာယံုၾကည္ ကိုးကြယ္ခြင့္၊ ျပည္သူမွ အစိုးရကို ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ခြင့္၊ ေဒသႏွင့္လိုက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္မယ့္ ကိုယ္ပိုင္ဥပေဒျပဳခြင့္ ရိွရပါလိမ့္မယ္။

“ ငါနဲ႕မတူ ငါ့ရန္သူ ” စံနစ္ဟာ အၾကမ္းဖက္မႈကိုသာ ပိုမို ေမြးဖြားလာေစပါတယ္။ သံလက္သီး သို႕မဟုတ္ အျပင္းစား ရိုက္ခ်ဳိးခ်က္ ေပၚလစီဟာ တာရွည္ရပ္တည္ႏိုင္မွာ မဟုတ္ေပဘူး။

အေရွ႕တာကစၥတန္မွာ  မ်ဳိးျဖဳတ္သုတ္သင္မႈကိစၥက ႏိုင္ငံတကာသေဘာတူညီခ်က္ ေရွ႕ေမွာက္မွာပင္ ကာလၾကာရွည္ျဖစ္ပြားေနခဲ့ၿပီးပါၿပီ။ ဒါကို အဆံုးသတ္လိုက္ဖို႕ အခ်ိန္တန္ပါၿပီလို႕ အာဒိုဂန္က မွတ္ခ်က္ျပဳသံုးသပ္ေျပာဆိုလုိက္ပါတယ္။

**  အီဂ်စ္ပညာရွင္ အဗ္ဒလ္ ရဟ္မာန္ ရာ့ရွ္ဒန္ (Abdelrahman Rashdan) ေရးသားေသာ Arguing Genocide in Xinjiang (East Turkestan) ေဆာင္းပါးကို ျမင့္မိုရ္ေမာင္ေမာင္ မွ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျမန္မာျပန္ဆိုပါသည္  **